Chemievrije onkruidbestrijding is goed voor waterkwaliteit, maar kan uitdagingen met zich meebrengen. Hieronder vindt u veelgestelde vragen over wetgeving, verschillende doelgroepen en alternatieve methodes. Staat uw vraag er niet bij? Stel deze dan via het formulier in de rechterkolom.
Eerder maakte het portal gebruikt van een forum, maar dat is omgezet in een vraag & antwoord-constructie, dat gebruiksvriendelijker is.
Het forum is terug te vinden op www.schoon-water.nl

Disclaimer
Alle vragen worden met zorg beantwoord. Waar nodig worden deskundigen, werkzaam bij een van de projectpartners, geconsulteerd. Vragen van juridische aard worden afgestemd met het ministerie van IenW. Desondanks kunnen de antwoorden soms incompleet zijn, of na verloop van tijd niet langer juist zijn. Aan de informatie en gegevens kunnen dan ook geen rechten worden ontleend.

 

Algemeen

In de toelatingenbank van het Ctgb kunt u gewasbeschermingsmiddelen en biociden opzoeken. Hier kunt u inzien of een middel is toegelaten, voor welke gebruiker en tegen welk organisme/op welk gewas.
Voor vragen over het gebruik van een specifiek middel kunt u het best naar de gebruiksaanwijzing van het betreffende middel kijken.

Een bewijs van vakbekwaamheid (spuitlicentie) is persoonsgebonden en niet overdraagbaar. Voor een ieder die gewasbeschermingsmiddelen voor professioneel gebruik wil toepassen is een bewijs van vakbekwaamheid verplicht. Dit geldt ook voor die situaties waarin het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen tegen invasieve exoten is toegestaan.

Bij de toelating van een gewasbeschermingsmiddel voor verkoop en gebruik in Nederland beoordeelt het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) of het - bij juist gebruik - veilig is voor mens, dier en milieu. Aanvullend kan de overheid in wet- en regelgeving beperkingen aan het gebruik stellen, zoals het verbod op het professioneel gebruik buiten de land- en tuinbouw. Het middel kan dus toegelaten zijn voor de particulier, agrariër of voor uitzonderingssituaties op het verbod in de openbare ruimte.

Er geldt een verbod voor het professioneel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op verhardingen en overige terreinen buiten de land- en tuinbouw. Er is een aantal uitzonderingen op het verbod, voor specifieke terreinen (bijv. sport, recreatie en spoorwegen) en specifieke soorten (bijv. duizendknoop).

In 2020 werd het verbod aangevochten door brancheorganisaties Nefyto en Artemis. In hoger beroep heeft het Gerechtshof Den Haag geoordeeld dat het besluit over het gebruiksverbod onrechtmatig is, vanwege een ontoereikende rechtsgrondslag. Daarmee was het verbod niet meer van kracht; als het ware ‘niet-bestaand’. De Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat heeft op 5 maart 2021 een wetsvoorstel ingediend om het verbod nieuw leven in te blazen. Onbekend is wanneer de Tweede Kamer definitief over het wetsvoorstel zal stemmen.
Los daarvan is de Staat tegen de uitspraak van het Gerechtshof in cassatie (een soort hoger beroep) gegaan bij de Hoge Raad. Deze heeft op 8 juli 2022 het arrest van het Gerechtshof vernietigd. Daarmee is het verbod op het professioneel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw weer volledig van kracht, behoudens een beperkt aantal uitzonderingen. Een ander Gerechtshof kan opnieuw bekijken of het gebruiksverbod wel of niet onverbindend is.

Gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt ter bescherming of juist ter vernietiging van planten en bomen (inclusief mos), zowel binnen als buiten de landbouw. Voorbeelden zijn middelen tegen bladluizen of onkruid. Biociden worden gebruikt om organismen zoals bacteriën, schimmels, algen, insecten en plaagdieren te bestrijden, zonder dat sprake is van het beschermen van gewassen. Voorbeelden zijn middelen voor het bestrijden van schimmel in de badkamer, papiervisjes in huis of algen op bestrating. Beide groepen middelen worden in Nederland beoordeeld door het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb), dat bepaalt of gewasbeschermingsmiddelen en biociden veilig zijn voor mens, dier en milieu en of deze werkzaam zijn.

Het kan voorkomen dat een consument aan de hovenier vraagt om toch middelen toe te passen. U wilt dit als hovenier natuurlijk niet doen en wordt hierin gesteund door de wet. Een extra argument hierbij kan de hoogte van de boete zijn die u dan riskeert. Zie daarvoor: https://wetten.overheid.nl/BWBR0022545/2022-04-01#BijlageXIII

Chemievrije alternatieven

Er zijn verschillende bestrijdingsmethoden beschikbaar, zoals het afgraven en zeven van grond of de inzet van schapen, kokend water, zout water, herbie-korrels, bevriezing, hoogspanning of de bladvlo.
Meer informatie is te vinden op de pagina Invasieve exoten.

Het begint bij de aanleg: zorg dat verharding alleen ligt op plekken waar deze regelmatig gebruikt wordt. Vermijd rare hoeken, want daar zal zand en blad zich verzamelen. Verder remmen regelmatige belasting en vegen de onkruidgroei (zie toolboxkaart 9). Onkruid kan bestreden worden via borstels, branders en de inzet van heet water of stoom (Particulier: zie toolboxkaart 8, professional: zie toolboxkaart 6).

De reuzenberenklauw mag door professionele gebruikers NIET met gewasbeschermingsmiddelen worden bestreden.
Er zijn verschillende alternatieve bestrijdingsmethoden beschikbaar, meer informatie is te vinden in de Leidraad beheer reuzenberenklauw.

Er zijn verschillende chemievrije manieren om het erf onkruidvrij te houden,bijvoorbeeld met hulp van een staalborstelmachine of onkruidbrander (zie toolboxkaart 6).
Zolang er niet bedrijfsmatig paarden worden gehouden, dus niet er mee wordt gefokt of in groten getale gehouden, valt het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen onder particulier gebruik, wat is toegestaan. In alle andere gevallen geldt het verbod en is professioneel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op alle terreinen van paardenhouderijen en maneges inclusief de weides niet toegestaan.

Zorg allereerst dat een plant op de plek staat die bij zijn wensen past (schaduw of juist zon). Maak je tuin aantrekkelijk voor natuurlijke vijanden, zoals lieveheersbeestjes. Is een tak aangetast? Verwijder deze dan (gooi hem in de GFT-container).
Zie toolboxkaart 11 en MilieuCentraal.

Akkermelkdistel is hardnekkig. Het meest effectief is zoveel mogelijk uitsteken/maaien/wieden/snijden/knippen in de periode half mei/eind juli, wanneer de plant zes blaadjes heeft (als de plant voldoende blad heeft gaat deze investeren in reservestoffen in zijn ondergrondse delen, dat moet voorkomen worden). Akkermelkdistels floreren op verharde grond, dus het verhogen van de organische stof (bijv. met compost) of zaaien van soorten als kardoen of artisjok kan ook helpen.

Op zoek naar meer tips voor een specifieke plant? Vraag collega-tuinders via Velt: facebook.com/groups/veltvzw

Particulier of professional?

Volgens de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden, waarop het verbod is gebaseerd, is een professionele gebruiker: “persoon die in de landbouwsector of in een andere sector, gewasbeschermingsmiddelen gebruikt in het kader van zijn beroepsactiviteiten, met inbegrip van bedieners van toepassingsapparatuur, technici, werkgevers en zelfstandigen.”

Ook financiële instellingen, overheden, supermarkten en andere bedrijven die in eigen beheer gewasbeschermingsmiddelen toepassen om bijvoorbeeld de parkeerplaatsen schoon te houden, vallen onder het begrip ‘professionele gebruiker’. Weliswaar behoort onkruidbestrijding niet tot hun core-business, maar dat is niet bepalend. Voldoende is dat het onkruid wordt bestreden in het kader van de beroepsactiviteiten. Onkruidbestrijding op de parkeerplaatsen staat ten dienste van het bedrijf (beroep), het vergroot namelijk de aantrekkelijkheid van het bedrijf.
De eigenaar van een bedrijf is alleen een particuliere gebruiker, wanneer hij in de eigen tuin onkruid bestrijdt. In dat geval dient hij overigens gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken die zijn toegelaten voor niet-professioneel gebruik; het gebruik van middelen die -volgens het etiket- alleen zijn toegelaten voor professioneel gebruik is niet toegestaan.

Het uitgangspunt is dat volkstuinen door particulieren worden gebruikt en op die categorie gebruikers is het verbod niet van toepassing. Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen door particulieren op zowel verharde als onverharde oppervlakken op volkstuinen is daarmee toegestaan. Dit geldt echter niet als de beheerder van een volkstuinencomplex (of dit nu de vereniging is of de gemeente) een professioneel bedrijf of zzp’er voor deze klus inhuurt. Het verbod is namelijk van toepassing op professioneel gebruik op verhardingen (bijvoorbeeld tegelpaden), of dit nu op een particulier of openbaar terrein is doet niet ter zake.

De Wgb (Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden) gaat niet uit van eigenaar of beheerder, maar van gebruiker. Volgens artikel 1 Wgb is dat: iedere natuurlijke persoon of rechtspersoon die een gewasbeschermingsmiddel toepast, toedient, doet toepassen, of doet toedienen. Het antwoord op de vraag wie er verantwoordelijk is voor het gebruik van bijvoorbeeld niet (meer) toegestane middelen hangt af van wie de middelen heeft gebruikt, dan wel heeft laten gebruiken. Bepalend is dus of de gemeente opdracht heeft gegeven voor het toepassen van het middel of dat dit een zelfstandige beslissing is geweest van de vereniging.

Het verbod op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op verhardingen is niet van toepassing op particulieren. Deze vrijstelling is niet beperkt tot een bepaald type terrein maar geldt algemeen. Het is een particulier dus toegestaan om gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken in de eigen tuin maar ook, mits onbezoldigd, op het terrein van andere particulieren, zoals een appartementencomplex of in de openbare ruimte. Het moeten dan wel middelen zijn die zijn toegelaten voor niet-professioneel gebruik.

Ja. Het verbod is niet van toepassing op land- en tuinbouwbedrijven die gewassen telen of kweken. Dit betreft dan ook de bij de bedrijven behorende erven en kavelpaden, zowel verhardingen als overige type terreinen.

Nee. Sinds 1 november 2017 geldt er een verbod op het professioneel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Dit verbod is, behoudens enkele uitzonderingen, van toepassing op alle terreinen buiten de landbouw inclusief terreinen van particulieren.

Categorieën van middelen

Nee, het gebruiksverbod geldt voor alle gewasbeschermingsmiddelen, ongeacht het type.

Nee, het besluit betreft alleen gewasbeschermingsmiddelen, geen biociden. Het voorkomen van groene aanslag begint bij preventie: maak de verharding niet groter dan nodig en veeg deze regelmatig. Chemievrije bestrijdingsmethodes zijn het gebruik van heet water, een hogedrukspuit en een onkruidbrander (zie https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/tuinonderhoud/groene-aanslag-en-onkruid-op-tegels)

Middelen voor het bestrijden van onkruid mogen slechts worden gebruikt als deze zijn toegelaten door het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb). De huishoudmiddelen chloor(bleekloog, werkzame stof natriumhypochloriet) en keukenzout zijn niet toegelaten voor bestrijding van onkruid. Het gebruik van deze middelen voor dat doel is voor zowel professionele gebruikers als particulieren verboden. Natuurazijn is sinds 2021 toegelaten als basisstof, die slechts tweemaal per jaar als mengsel van 60 delen azijn op 40 delen water mag worden gebruikt door particulieren. Azijn, chloor en zout kunnen schadelijk zijn voor het water, de bodem en de organismen die daarin leven; kies daarom liever voor een chemievrije methode als onkruid wieden (zie toolboxkaart 8).

Enzymreinigers voor de bestrijding van algen op kunst- en natuurgrassportvelden, zijn juridisch ‘biociden’. Het gebruik ervan is toegestaan, mits het gaat om middelen die - volgens het etiket – door het Ctgb zijn toegelaten voor het professioneel gebruik van biociden.

Groeiremmers zijn stoffen die de groei van planten stimuleren of remmen, maar geen voedingsstof zijn.
Een groeiremmer is een gewasbeschermingsmiddel (zie hieronder). Vanaf 1 april 2020 mogen op sportvelden nog maar in enkele situaties gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt. Het gebruik van groeiremmers op belijningen is niet toegestaan.

Een gewasbeschermingsmiddel is niet alleen bedoeld voor bestrijding van schadelijke organismen, maar ook voor:

Nee, het gebruiksverbod geldt voor alle gewasbeschermingsmiddelen, ongeacht het type. Wanneer een biologisch middel een officiële toelating als gewasbeschermingsmiddel heeft, geldt dus het gebruiksverbod.

Uitzonderingen op gebruiksverbod?

Er is een aantal uitzonderingen op het verbod, waaronder sport en recreatie (artikel 8.4). Voor sportvelden zijn voorwaarden gespecificeerd in Bijlage XVII, van de wet gewasbescherming. Zie ook de factsheet Pesticidengebruik op grassportvelden - Juridische aspecten

In de Regeling gewasbeschermingsmiddelen en biociden zijn uitzonderingen benoemd voor het verbod op het professioneel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Deze uitzonderingen betreffen niet alleen de in de regeling met naam genoemde soorten maar ook de soorten die zijn opgenomen op de Unielijst zorgwekkende invasieve uitheemse soorten van verordening 1143/2014(EG). De Japanse duizendknoop valt onder de uitzondering, maar de reuzenberenklauw niet en deze laatste mag door professionele gebruikers dus NIET met gewasbeschermingsmiddelen worden bestreden.

Het verbod op het professioneel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op verhardingen is niet van toepassing op spoorbanen. Deze uitzondering beperkt zich tot de steenslag van het ballastbed en de inspectie- of schouwpaden binnen de veiligheidszone. Zie artikel 8.4.

Vanaf 1 november 2017 geldt het verbod op het professioneel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen voor alle terreinen, zowel verhard als onverhard. Dit uiteraard behoudens de in de wet (Wgb) genoemde uitzonderingen, begraafplaatsen vallen daar echter niet onder.

Op locaties waar het gebruik van open vuur of draaiende motoren niet zijn toegestaan, is het professioneel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op verhardingen niet verboden. Hiervoor is in de regelgeving een uitzondering geformuleerd, waar gebruik van mag worden gemaakt zonder daarvoor een ontheffing aan te vragen. Wel moet kunnen worden aangetoond dat op de betreffende locatie open vuur of draaiende motoren niet zijn toegestaan, bijvoorbeeld omdat dit is opgenomen in een vergunning of in algemene regels die gelden voor de locatie.

Het verbod is van toepassingen op verhardingen. Dit zijn niet alleen stenen verhardingen; ook verhardingen met andere materialen die zijn aangelegd voor een betere verplaatsing van mens of vervoermiddel vallen hieronder, zoals verblijfplaatsen of paden van schelpen, verharde (gefabriceerde) klei of steenslag (grind). Op een ondergrond van grind is het professioneel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen daarom niet toegestaan.

Als een soort op de Unielijst staat, mag u die niet verhandelen, kweken, vervoeren of importeren in de EU (EU-exotenverordening 1143/2014). Verder zijn EU-landen verplicht om in de natuur aanwezige populaties op te sporen en te verwijderen. Lukt dat niet? Dan moeten zij de populatie zodanig beheren dat verspreiding en schade zoveel mogelijk wordt voorkomen.
Meer informatie over de specifieke soorten, bestrijding en het onderhoud van de lijst kunt u vinden via NVWA.

Er is een aantal soorten waarvoor een uitzondering op het verbod wordt gemaakt. Kijk voor de bestrijdingsmethoden voor de eikenprocessierups in de Leidraad Eikenprocessierups van het Kennisplatform Processierups.

Het verbod op het professioneel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen is niet van toepassing op recreatieterreinen, waaronder campingterreinen. Deze middelen moeten dan wel - volgens het etiket - zijn toegelaten voor dit gebruik.

Een zonnepark heeft niet tot primair doel om gewassen te telen (uitgaande van een groot aantal zonnepanelen op kleine oppervlakte, zie ook: Landbouwgrond GLB 2023 (rvo.nl)). Het gebruiksverbod geldt voor de niet-landbouw; hieruit valt af te leiden dat er geen gewasbeschermingsmiddelen gebruikt mogen worden in een zonnepark (behoudens de scenario’s waarvoor uitzonderingen op het gebruiksverbod gelden). 

In 2019 hebben negen partijen de gedragscode Zonneparken (natuurenmilieu.nl/app/uploads/Gedragscode-zon-op-land-Holland-Solar-171019-definitief.pdf) getekend waarin zij afgesproken hebben: “Er zullen voor het park geen pesticiden of herbiciden gebruikt worden, tenzij dit van overheidswege gevraagd wordt (bijvoorbeeld om bepaalde plagen te bestrijden)” 

Chemievrije manieren om het onkruid te bestrijden zijn bijvoorbeeld de inzet van een (speciaal voor zonneparken ontwikkelde) robotmaaier of via begrazing door schapen. 

Overig

Het professioneel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen buiten de land- en tuinbouw is verboden. Of een bedrijf een land- of tuinbouwbedrijf is volgt uit de hoofdactiviteit. Is de hoofdactiviteit van een tuincentrum de verkoop en niet het telen van gewassen (zoals tuinplanten) dan is het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op alle terreinen van het tuincentrum niet toegestaan. De Tuinbranche heeft hiervoor de tool 'Scan je tuincentrum'. Deze tool geeft je, als ondernemer, de mogelijkheid geeft om te zien hoe goed je al bezig bent, waar je nog kan verbeteren op het gebied van duurzaamheid en praktijktips van andere ondernemers per onderwerp.

Het doodspuiten van een sportgrasmat, pleksgewijs noch volvelds, is niet toegestaan.
Voor sportvelden zijn voorwaarden omtrent gewasbescherming gespecificeerd in Bijlage XVII, van de wet gewasbescherming.

Zoeken

Jouw vraag niet beantwoord?

Jouw vraag niet beantwoord?

    Stuur je vraag naar de expert!

    Onkruid vergaat wél... op OnkruidVergaat.nl!