Regelgeving gewasbescherming buiten de landbouw

L. (Lukas) Florijn en M. (Martin) Keve, Ministerie Infrastructuur en Milieu.

Download presentatie Ministerie Infrastructuur en Milieu (pdf)

Kernboodschap
Het beleid voor gewasbeschermingsmiddelen streeft naar het minimaliseren van blootstelling aan chemische stoffen. Dit komt voort uit een EU-richtlijn (2009/128EG) over duurzaam gebruik van pesticiden. Lidstaten trachten blootstelling van kwetsbare groepen aan pesticiden te voorkomen. Tevens beïnvloedt het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op verhardingen in onaanvaardbare mate de kwaliteit van het oppervlaktewater en het grondwater, met name voor de drinkwaterwinning. Het beëindigen van het gebruik draagt daarom bij aan het behalen van de waterkwaliteitsdoelstellingen. Vooruitlopend op Europese besluitvorming heeft de Nederlandse regering, per 31 maart 2016, het professioneel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op verhardingen verboden [1].

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) controleert vanaf 1 januari 2017 professionele gebruikers van gewasbeschermingsmiddelen in de niet-landbouwsector.

Gewasbescherming buiten de landbouw
Het professionele gebruik van alle gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw is verboden [2]. Op verhardingen per 31 maart 2016 en op onverharde oppervlakten vanaf 1 november 2017. Op verhardingen zijn er beperkte uitzonderingen vanwege:

• veiligheid: o.a. spoorlijnen, luchthavens, verbod open vuur;
• haalbaarheid: sport en recreatie*;
• Bescherming milieu: invasieve exoten zoals ambrosia en Japanse duizendknoop.

U heeft voor deze beperkte uitzonderingen geen ontheffing nodig. Wel dient u handhavers (en natuurlijk ook vragenstellers) uit te kunnen leggen dat u aan de vereisten voldoet. Als u dat niet kunt, riskeert u een boete van €1.000 euro per overtreding [3].

Voor onverharde oppervlakken worden momenteel beperkte uitzonderingen vastgesteld. De uitzonderingen publiceert het Ministerie van Infrastructuur en Milieu begin 2017.

*Voor deze sectoren zijn Green Deals gesloten: sectoren streven naar chemievrij beheer per 2020 en hebben daarover afspraken vastgelegd.

Komt er een verbod op particulier gebruik?
Begin 2017 wordt volgens planning een Green Deal Particulieren afgesloten met o.a. de tuinbranche. Het doel is om het chemische gewasbeschermingsmiddelengebruik van particulieren terug te dringen. Wanneer de Green Deal onvoldoende succesvol blijkt, wordt een verbod op particulier gebruik voorbereid. Dit verbod bleek niet mogelijk te zijn op 31 maart 2016 omdat een wettelijke grondslag ontbrak. Aan deze wettelijke grondslag wordt nu gewerkt, zie de brief [4] van Staatssecretaris Dijksma van 12 juli 2016 aan de Tweede Kamer.

Gewasbeschermingsmiddelen met een laag risico
Europa maakt in de regelgeving (verordening EG 11O7/2OO9) onderscheid tussen groepen stoffen op basis van risico: 1) hoog-risicostoffen, 2) laag-risicostoffen (kortere nationale toelatingsprocedure), 3) basisstoffen (na Europese vaststelling geen nationale toelating nodig) en 4) de overige reguliere stoffen (standaard nationale toelatingsprocedure). In Nederland is, na veel discussie, voor laag-risicostoffen geen uitzondering gemaakt. Het past niet bij de voorkeursvolgorde uit het gewasbeschermingsbeleid:

1. preventief werken (bijv. onkruidwerend ontwerp en aanleg);
2. inzetten van niet-chemisch werkmethoden en technieken;
3. chemische middelen als laatste redmiddel.

Tevens is geconstateerd dat laag-risicomiddelen in aanzienlijke hoeveelheden gebruikt moeten worden om bestrijdingseffect op te leveren. RIVM benadrukt in een rapport [4] dat grootschalig gebruik van zogeheten laag-risicomiddelen geen verbetering is voor de waterkwaliteit. Vandaar dat het verbod ook van kracht is op deze middelen.

Glyfosaatdossier
Europa heeft glyfosaat goedgekeurd als werkzame stof van gewasbeschermingsmiddelen tot 31 december 2017. Ook heeft het Ctgb deze werkzame stof toegelaten tot de Nederlandse markt en daarbij restricties opgelegd voor gebruik. De Nederlandse regering heeft vervolgens beperkingen opgelegd aan het gebruik van dit toegelaten middel. Het toepassen van alle gewasbeschermingsmiddelen op verharding per 31 maart 2016 en per 1 november 2017 voor onverharde oppervlakten is verboden.

Goedkeuring van de EU heeft dus gevolgen voor het verbod. Voordat een middel mag worden gebruikt, moeten namelijk de volgende stappen worden genomen:

1. De gezamenlijke Europese lidstaten moeten het gebruik van een bepaalde werkzame stof goedkeuren;
2. Het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) moet het gewasbeschermingsmiddel met die bepaalde werkzame stof toelaten tot de Nederlandse markt;
3. In de nationale regelgeving kunnen beperkingen worden gesteld aan het gebruik van een toegelaten gewasbeschermingsmiddel.

Glyfosaat is als werkzame stof van middelen goedgekeurd en toegelaten maar aan het gebruik zijn restricties opgelegd. Binnen de landbouw is gebruik toegestaan maar buiten de landbouw niet. Het verbod stelt namelijk beperkingen aan de toepassing van (alle) gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw. Het verbod betekent dat geen enkel gewasbeschermingsmiddel mag worden toegepast op verhardingen en onverharde oppervlakken (per 1 november 2017), behoudens in een gering aantal uitzonderingssituaties.

Is het gebruik van chloor, azijnzuur, zout toegestaan als alternatief?
Deze middelen hebben geen toelating van Ctgb; dus mogen niet toegepast worden als gewasbeschermingsmiddel. Ook indien deze middelen wel een toelating zouden hebben, dan staat het verbod op het gebruik van die middelen toepassing nog steeds niet toe. Immers, het verbod houdt in dat het niet is toegestaan professioneel gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken op verharde oppervlakten, behoudens in een gering aantal uitzonderingssituaties.

Toezicht NVWA
Staatsecretaris Dijksma schrijft in haar brief [5] dat in 2016 de NVWA zich grondig voorbereidt op uitvoering van de controles. In 2017 vindt toezicht en handhaving – door fysieke controles – plaats. De controles worden uitgevoerd waar het meeste/grootste risico is en naar aanleiding van signalen/meldingen uit de omgeving.

Referenties

1. Besluit tot verbod van 9 maart 2016 (2016). Staatsblad. zoek.officielebekendmakingen.nl/stb-2016-112.html
2. Besluit tot verbod van 9 maart 2016 (2016): nota van toelichting. Staatsblad. zoek.officielebekendmakingen.nl/stb-2016-112.html#d16e284
3. Regeling gewasbeschermingsmiddelen en biocide. wetten.overheid.nl/BWBR0022545/2016-10-15#BijlageXIII
4. Smit, C., A. van der Linden, Cornelese A. (2015). Chemische onkruidbestrijding op verhardingen: Advies over de mogelijke uitwerking van een uitzonderingsbeleid voor laag-risicostoffen (RIVM-rapport). RIVM, Bilthoven.
5. Brief Staatssecretaris Ministerie van Infrastructuur en Milieu aan Tweede Kamer: 12 juli 2016.
   zoek.officielebekendmakingen.nl/dossier/21501-32/kst-27858-370.html