Tijdens de vier nationale bijeenkomsten is een workshop ‘chemievrij beheer’ gehouden. In subgroepen heeft men de volgende vragenlijst [1] behandeld. In de vragenlijst is verwezen naar de ‘Tipkaart Chemievrij beheer verharding en groen’. De tipkaart geeft u suggesties bij het beantwoorden van de vragen. De vragenlijst is vervolgens plenair besproken. Op deze pagina schetsen we welke onderwerpen aan bod zijn gekomen en wat de ervaringen van de deelnemers zijn.

Wijze van aanbesteding
Veel gemeenten hanteren voor de aanbesteding een combinatie van vegen en onkruidbeheer voor 3 tot 5 jaar. Veel gemeenten weten niet precies wat voor oppervlaktes ze hebben per type verharding. Het is dan niet mogelijk om de bestekken volledig te maken. Dus zelf de te beheren oppervlaktes kennen is cruciaal. In praktijk blijkt verder dat het eerste jaar chemievrij beheer vooral een jaar is waarin zowel de opdrachtgever als de opdrachtnemer ervaring moeten opdoen. Na het eerste jaar kan dit tot aanpassing van het bestek leiden.

Men heeft het vegen en onkruidbeheer liefst in één hand (één aannemer). Soms wordt gekozen voor een combinatie van beeld- en frequentie-bestek. De ervaring leert dat wanneer de aannemer zijn eigen plan mag trekken binnen de kaders van het beeldbestek hij de ruimte heeft om zijn vakmanschap te tonen. Het effectiefst is het werk integraal op te pakken voor wat betreft de beheersactiviteiten waarvan het verstandig is dat die op elkaar afgestemd zijn, denk aan onkruidbestrijding en veegbeheer.

Andere positieve ervaringen die werden genoemd t.a.v. de aanbesteding:

• Onderhands aanbesteden omdat de aannemer het gebied goed kent en dat werk prettig. (Echter bepaalt de directiebegroting en de looptijd van de overeenkomst op welke wijze mag worden aanbesteed – red.).
• Vakkennis, ervaring met chemievrij onkruidbeheer en goede machinist is van belang.

Overige tips die werden genoemd:

• Meer communicatie tussen beheer- en inrichtingsafdeling is belangrijk.
• De ervaring leert dat insteek op lage kwaliteit uiteindelijk meer kosten met zich meebrengt.

Inrichting van verharding en obstakels
Deelnemers geven aan dat het belangrijk is al bij ontwerp en aanleg (aan de voorkant) rekening te houden met de onkruidbestrijding. Interne samenwerking op dit vlak is belangrijk. In sommige gemeenten gebeurt dit wel, in andere gemeenten niet. Pas het meubilair aan, zodat er geen onkruid onder kan groeien (bijv. funderingsplaten voor banken) . Leg geen verhardingen aan waar dit niet is vereist. Structurele probleemlocaties aanpakken loont in lengte van jaren. Onder meer de gemeenten Eindhoven en Haren maken gebruik van de beheertoets: alle ruimtelijke wijzigingen worden eerst getoetst door afdeling ‘onkruidbeheer’.

Overige tips die werden genoemd:

• Bestrating aanpassen: printbeton, grotere tegels tegen onkruiden en zodat er minder voeglengte is.
• Rond bomen: roosters verwijderen en bomen zo mogelijk niet in bestrating maar juist in gras of plantsoen planten.
• Overbodige palen verwijderen. Meerdere borden aan een paal bevestigen. Gebruiken van mallen onderaan paal of dichtsmeren voet paal.
• Fundeer de verharding op schoon straatzand. Pas brekerszand toe in de voegen..
• Bochten aanpassen bij parkeervakken (geen haakse hoeken).
• Biggenruggen verwijderen.
• Afzonderlijk inzetbare front- en zijdelen aan de machines maken* (net als bij maaimachines).

*Alleen de WAVE-apparatuur beschikt over zij-uitstroom; bij hetelucht of andere is zulks onmogelijk – red.)

Inrichting van het openbaar groen
Deelnemers geven aan dat sluitende beplanting belangrijk is, al in januari. Bij aanplant betekent dit soms dat de aantallen moeten worden verhoogd, zodat de beplanting binnen 1 jaar dicht zit. Belangrijker is de aandacht voor bodem en voeding zodat de beplanting sluit. Hierin dient in het aanlegbestek te zijn voorzien. Investeren in goede bodem wordt genoemd. Pas schone (kiem- en zaadvrije) grond toe. Houd rekening met de natuurlijke grondslag. Zoek daarbij passende beplanting uit. Dit vereist vakkennis over plantensoorten.

Concrete tips t.a.v. sluitende beplanting:

• Klaver inzaaien onder hagen.
• Blokhagen: snoeien blokbeplantingen 60-80 cm hoog (dicht geplant).
• Grasranden langs beplantingsvakken niet steken maar laten aansluiten..
• Grotere plantvakken maken.
• Natuurlijke onderbegroeiing aanbrengen en regelmatig maaien of vaste planten aanbrengen. Geeft acceptabel beeld, is beheersbaar.
• Groen beter beheerbaar maken door op tijd versleten beplanting te vervangen.
• Omschakelen naar natuurlijker beheer.

De aanpak in de gemeente en de besluitvorming door de gemeenteraad
In sommige gemeenten is de overgang naar chemievrij beheer heel soepel verlopen. Men heeft in 2015 al voorgesorteerd op de komende wetgeving. Ambities zijn vastgelegd in nota’s en beleidsplannen en op basis daarvan extra budget gekregen. Andere gemeenten hadden tot 31 maart oogkleppen voor. Deze hebben nu een probleem.

In sommige gemeenten is extra budget geregeld, in andere gemeenten niet, vanwege bezuinigingen. Men geeft aan dat het besef er is dat het op korte termijn kostenverhogend werkt, maar dat er twijfel is of die kosten op de langere termijn daadwerkelijk weer afnemen. Sommige gemeenten hebben nog moeite om de overstap te maken naar onderhoud op basis van beeld en de acceptatie dat er soms onkruid mag blijven staan. Vanuit een gemeenteraad werd wat paniekerig gereageerd, omdat het gevraagde onderhoudsniveau niet werd gehaald. Het aantal klachten viel echter mee.

Communicatie met de burgers
De gemeenten informeren hun bewoners via allerlei wegen: het stadsblad/ koeriertje / kabelkrant / krantartikelen / website / twitter / meldingen app / schoonschipactie/ websites. Het onderwerp is voor burgers lastig om te begrijpen; er is duidelijk uitleg nodig. De boodschap moet vaak worden herhaal. De burger kan worden gestimuleerd zelf in actie te komen. Vanuit de gemeenten komt ook het verzoek of het mogelijk is om vanuit de centrale overheid een communicatiecampagne op te zetten. Chemievrij beheer kan ook als kans worden gezien: Neem de bewoners mee, ga vooral in op de voordelen (gezondheid, insecten, waterkwaliteit), geef ze chemievrije tips voor in de tuin.

Sommige gemeenten geven aan dat ze niet apart over het chemievrij beheer communiceren. Wanneer de afgesproken kwaliteit wordt geleverd, zijn er geen klachten. De burger reageert alleen op incidenten (excessen). Burgers die ontevreden zijn gaan ook zelf doen onkruid bestrijden (al dan niet chemisch).

Een gemeente gaf aan dat het bestek bij burgers is getoetst voordat het daadwerkelijk werd gebruikt. In een andere gemeente zijn sessies geweest met burgers om zo tot een kwaliteitsplan te komen.

Communicatie tussen gemeente en aannemer
Het is belangrijk dat gemeente en aannemer periodiek overleg hebben. Regel de bouwvergaderingen in het bestek en werk met Past Performance [3]. Bij de start van de werkzaamheden is het belangrijk dat de uitgangssituatie helder is. Elkaar zien (face-to-face) als het goed gaat en als het slecht gaat. Ben oplossingsgericht bezig en los eventuele klachten ook daadwerkelijk op. Wanneer gebruik wordt gemaakt van sancties, doe dit naar redelijkheid en billijkheid. Luisteren naar elkaar, onderstreep het gezamenlijk belang. Sommige gemeenten hebben niet voldoende kennis van beeldbestek; sommige aannemers ontbreekt het aan juridische kennis.

Bij frequentiebestek zijn minder controles nodig dan bij beeldbestek. Ontwikkeling naar meer belevingsbericht beheer; de huidige CROW methodiek is erg beperkt. Onkruidbeheer is meer dan een project; de communicatie gaat dus ook over afstemming met andere werkzaamheden als grasranden, vegen etc.

Informatiebehoefte
De deelnemers geven aan informatie te willen over:

• Informatie over effectieve methoden en apparatuur op basis van gevalideerde kengetallen.
• Analyse van de milieueffecten van diverse methoden en apparatuur.
• Klimaatverandering; dit heeft groot effect op onkruidgroei. De risico’s zijn nu veelal voor aannemer. (Overleg om tot nieuw model te komen vindt momenteel plaats tussen VHG, CROW en Eco Consult. Belangrijk is om hier op een constructieve manier met elkaar mee om te gaan – red.).
• Hoe sportvelden chemievrij te beheren zijn.
• Er is behoefte aan een mogelijkheid om ervaringen uit te wisselen. Bijvoorbeeld via dergelijke nationale bijeenkomsten of via meer lokale studieclubs.

Referenties

1. Vragenlijst, uitgegeven voor Nationale bijeenkomsten: chemievrij onkruidbestrijding op verharding. CLM en Eco Consult, Culemborg.
2. Tipkaart: onkruid op verhardingen en groen (2016). Uitgegeven voor Nationale bijeenkomsten: chemievrij onkruidbestrijding op verharding. CLM en Eco Consult, Culemborg.
3. Past Performance: meten en beoordeling. CROW, 2016. Zie www.crow.nl/past-performance